I GEMEI - Ademar Lizot

quarta-feira, 1 de maio de 2024

Clica qua, par scaricar el àudio.
Par

ascoltar la stòria, clica soto:







I GEMEI


Autor: Ademar Lizot
Revision: Loremi Loregian-Penkal e Juvenal Dal Castel




El mio vècio fradel, che la ga cognossesto, el dissea che la zera bela, come i fiori dela primavera. Francesca zera el suo nome e, una coada de sorele e fradei la gavea, nove o diese, no me ricordo ben. La pi vècia la zera ela. Tante volte la ga sostitui la so mama. Tante volte la ga schivà che i so fradeleti, pi cei, i patissesse la fame.

Al completar disassete ani, la se ga maridada con un contadin pòaro come ela stessa e, in pochi ani, de fioi, i zera colmi, cìnque o sei, se no me sbàlio. Par darghe de magnar, ghe tochea, dela matina a sera, laorar.

Ntele so preghiere, Francesca domandea ai Santi e Sante, che, par carità, no la ghe mandesse pi bambini. Però, ne Ela, ne el so marì, i gavea cognossimento de qualche mètodo antifecondativo. Cossì, gnanca Sant`Antoni l`è stà bon de iutarla e, in meno de ano, la ostentea nantra pansona.

El parto l`è stà, come sempre, normal, ma la mamana la se ga fin spaurada, quando la ga visto che i zera gemei. El primo a vegner fora el zera scarmolin e, tre, quatro minuti dopo, salta fora quelaltro e, grando e ben fato, quatro chili, almanco el gavea. Parea fin che, par el fil del suo bunìgolo, de nutriente, l`è stà pi generoso.

Francesca no la volea mia creder, che la gavea buo gemei e, se anca la zera sfinia, la ga buo forsa par brontolar col so marì.

- Sito mato de fàrghene due? - La ghe ga dito.

I visini, quando i ga savesto, i ghe ga portà robe de magnar e anca de vestir, parché i savea dela so povertà.

Fin che, un di, quando i gavea depì de un ano, davanti dela casa, se ga fermà un bel automòbile e ga saltà fora una distinta dona e el so marì. I portea regali par i bambini e, ala Francesca e al so marì, i ghe domanda par adotar i gemei. I ghe ga fato na òtima proposta, che la volea dir na bela sbranca de soldi. Però, Francesca la zera na vera mama taliana e la ga rispondesto che tuti i fioi i vien del cuor e, se anca la zera pòara del tuto, la mantegnea tuti i due, che, cola gràssia de Dio, la gavaria de slevar su tuti i so fioi.

Mateo e Amadeu, i gemei, quando i ze vignesti pi grandi, par schersar, i ghe disea ala so mama:

- Se vu gavessi dato noatri ai siori, gavarìssino magnà depì, laorà manco e tanto pi forti e siori se podaria esser.

Alora, Francesca la ghe rispondea:

- Bruti vilani! Sii i mei fioi, speté far i vostri e, dopo, vedaré.



OS GÊMEOS


Meu saudoso irmão, que a conheceu, dizia que era bela como as flores da primavera. Francisca era seu nome e, que penca de irmãos e irmãs tinha, nove ou dez, não lembro bem. A mais velha era ela. Muitas vezes substituía a mãe. Muitas vezes, evitou que seus pequenos irmãos passassem fome.

Ao completar dezessete anos, com um colono pobre, quase igual a ela, casou-se e, em poucos anos, tinham cinco ou seis filhos, se não me engano. Trabalhavam de manhã à noite para alimentá-los.

Nas orações, Francisca pedia a Santos e Santas que, por caridade, não lhe nascessem mais bebês. Porém, nem ela, nem o marido tinham conhecimento de qualquer método anticoncepcional, assim, nem mesmo Santo Antônio poderia ajudá-la e, em menos de ano, sem suspeitar de ser dois ao mesmo tempo, ostentava o barrigão.

A surpresa da parteira foi grande, ao encontrar gêmeos, mas, como das outras vezes, o parto foi normal. O primeiro bebê nasceu pequenininho. O segundo, três ou quatro minutos depois, veio grande, quatro quilos ao menos, como se, pelo seu cordão umbilical, tivesse passado mais nutrientes.

Francisca, embora surpresa e exaurida, reuniu forças para repreender o marido:

- Estás louco de fazer dois! - Lhe disse.

Os vizinhos, quando souberam, trouxeram mantimentos e roupas, pois sabiam de sua pobreza.

Até que, um dia, em frente à casa parou um belo automóvel e, dele, saltou uma distinta senhora e seu marido. Traziam presentes para as crianças e, aos pais, o pedido de adoção dos gêmeos, mediante uma ótima proposta, que envolvia muito dinheiro. Porém, Francisca era uma verdadeira mãe e respondeu que todos os filhos vêm do coração e, embora fosse tão pobre, ficaria com os dois, pois com a graça de Deus, haveria de criar todos seus filhos.

Os gêmeos, quando ficaram grandes, para caçoar, diziam para sua mãe:

- Se nos tivesse doado aos ricos, teríamos comido mais, trabalhado menos e mais fortes e ricos poderíamos ser.

Então, Francisca respondia-lhes:

- Brutos vilões! Sois meus filhos, esperem ter os vossos, então poderão decidir.

ESÈCHIE DEL NONO - Ademar Lizot

segunda-feira, 15 de abril de 2024

Clica qua par scaricar el àudio.
Par ascoltar la stòria, clica soto:







ESÈCHIE DEL NONO


Autor: Ademar Lizot
Revision: Loremi Loregian-Penkal e Juvenal Dal Castel



(Rilato fondamentà ntei ricordi del mio vècio fradel)

Zera el ano de 1965, zera final del autuno, zera pròpio una matina de maio, quando ze rivada la fùnebre notìssia che el nono el zera morto.

Zèrimo distante de star e, solche al dopo mesdì, semo rivadi al paeselo de Lìnea Bela, su par le coline dela Serra Gaussa, ndove ala riva de una stradeta, verta par bèstie e gente, ghe zera la casa vècia del nono.

Davanti a ela, squasi una centenaia de persone, fursi tuti i abitanti del paeselo. Fin le rondinele de maio, se fea ancora veder, a volar par sora le piante e le case, tute a sigar. Parea fin che anca lore le volea dirghe adio al noneto.

La stansa prinsipal dela casa, zera strapiena de gente. Done de fassoleto nero in testa e òmeni, in segno de rispeto, col capel in man. Ntel sentro dela stansa, distenso ntel suo casson, zera el nono, vestio cola so fatiota de lin riscà. Nte una man, el tegnea la so vècia pipeta e, nte quelaltra, la Santa Corona. Ntela fàcia, el gavea quei solchi sinistri, che la morte la disegna ntele persone de bona ìndole e, ntel suo semblante, pace e serenità, come se el fusse drio riposar, chissà a sognar. Nte quelaltra stansa dela casa, par sora dela tàola, ghera disponìbili un secin con àqua potàbile, anca vin, pan, salame e formaio.

Nissuni a pianzer, ma chi che gavaria de pianzer, par un vècio de novanta ani, se nò una piovesina o, se la fusse viva, la so sposa carina. El ùnico e tristo gémito, zera quel del suo can, che nissun zera bon de pararlo via de soto el casson, a grugnir come se el fusse drio pianzer el pi doloroso pianto.

Quando el prete el ga fato la prèdica, el silénsio el se ga fato saliente, se sentia solche el rumor dele sole dei stivai, su par i sassi de quei che i caminea là fora e, straniamente, galine, vache, porchi e àsini, tuti silensiosi anca lori, come che comovesti par la atmosfera dela emossion.

Dopo dela prèdica, nte una caretina tirada da una giunta de bo, el nono el ze partio. Adrio, tristo a grugnir, el ndea el can, acompagnà del pòpolo a pregar, col campanel dela cieseta a dindolar, in onor a un vero contadin, che ntela vita el ga fato sol del ben, volesto ben dala fameia e rispetà dala comunità.

Ntel momento del sepolimento, se anca zera fin de autuno, gnanca una nùvola imbarassea el ciel che, con el so manto asul, el parea el pòrtego dei campi fioridi del paradiso, in festa, par acolier la ànima del nostro noneto.





O FUNERAL DO NONO


(O texto abaixo é totalmente baseado nos relatos de Ventura Lizot).



Era o ano de 1965, final de outono e, justo numa manhã de maio, chegou a notícia do falecimento do nosso nono Umberto Lizot.

Morávamos distante e, só após ao meio dia, chegamos na colônia de Linha Bonita, onde à beira de uma estradinha, dessas abertas por gado e gente, ficava sua casa. Em frente a ela, havia dezenas de pessoas, até as andorinhas de maio estavam presentes, a voar, a gritar, como a despedir-se do falecido.

A sala principal estava repleta de gente. Mulheres de lenço preto na testa e homens, em sinal de respeito, de chapéu na mão. No centro da sala, estirado em seu caixão, estava o nono. Vestia sua fatiota de linho riscado, numa mão segurava velho cachimbo, na outra o santo Rosário. No rosto, tinha aqueles sulcos sinistros, que a morte desenha nas pessoas de boa índole e, no semblante paz e serenidade, como se estivesse a repousar, a sonhar.

Ninguém estava chorando, mas quem iria lacrimejar por um velho, que passou dos noventa, a não ser uma garoa ou, se viva fosse, a sua esposa. O único lamento sentido era do seu cão que, por mais que o enxotassem, não saía de baixo do caixão, a grunhir, como se estivesse chorando o mais dolorido pranto.

O padre fez a prédica e o silêncio se fez saliente. Se escutava somente o rumor das solas das botas, dos que caminhavam lá fora. Estranhamente, também galinhas, vacas, porcos e cavalos, silenciaram, como se a atmosfera da emoção os comovesse.

Depois da prédica, uma carreta de bois seguiu o caixão. Atrás, sempre triste a grunhir, ia o cão, acompanhado do povo rezando, e os sinos da capela badalando em honra a um homem que na vida só fez o bem, amado pela família e respeitado pela comunidade.

No momento do sepultamento, embora fosse final de outono, nenhuma nuvem embaraçava o céu que, com seu manto azul, parecia o pórtico dos campos floridos do paraíso em festa para acolher “la ànima del nostro noneto.”







Marieta, pòvera Marieta - Ademar Lizot

quinta-feira, 28 de março de 2024

Clica qua, par scaricar el àudio.

Par ascoltar la stòria, clica soto:

 





                                      MARIETA,  PÒVERA MARIETA



Autor: Ademar Lizot

Revision: Juvenal Dal Castel e Loremi Loregian-Penkal

 

         Fondamentà ntei ricordi del mio vècio fradel, questa l`è na vera stòria, solche i nomi dei personàgii i ze de fantasia. 

            Trascoreva la dècada dei ani 40, del sècolo passà, quando  ntela colònia de Linea Bela, bel paeselo su le coline de la Serra Gaúcha,  la gióvana Marieta, con pena 16  ani  de età, la se ga maridada. El so marì zera el Guido dela Adele, un scapolon, con 30 passà ani de età.

            I zera de star lì ntela Lìnea Quarta, ala riva del Rio Zacarè,  nte una caseta, con quatro camerine, un punaro e una cantineta. De laoro, el Guido, con una careta tirada dai mui e cavai, el fea el caretier e el ritornea a casa solche dopo un paro de giornade. Marieta la stea ela sola, ma un fià ala olta la se ga abituada a sta nova vita e le robe le ghe corea anca ben.

            A pian, i portea la vita  avanti. I so guai i zera sensa alti e bassi, sensa grili par la testa. I stea ben, in soma, parché no ghe manchea gnente. Dopo de un paro de ani i gavea le so galine, un  bel orto drio la casa, che el ghe dea  salata,  patate, pomidori,  capussi, radìcii e, anca, na volta al ano i copea un porsel par i salami. Ghe manchea sol un fioleto par completar la felicità.

            Alora, dopo del terso ano de maridadi, le robe ga cambià par Guido e, ancora depì, par la Marieta, parché, come no la zera mia bona de insintarse, tuti i credea che el dèbito dela colpa la zera solche de ela, gnanca passea par la testa dele persone che, fursi, podea esser del suo marì, che el saria lu el infèrtile.

            La vècia Adele, so sòcera, la ghe disea in fàcia, che la zera ela difetuosa e nò el so fiol, che, par ela, el zera perfeto. Anca Guido, che el zera un gentilomo, el credea che la colpa zera de ela, no el zera mia bon de capir che la so doneta la zera coi nervi strassinadi.  Alora, la pòvera Marieta, che la zera ancora una toseta, pròpio un`ànima inossente, la ga margoià nte una profonda melanconia. In permanente avilimento, par sliberarse dei òcii condanadori, la ga tacà a no farse pi veder in giro.

            Le poche volte che la vegnea fora de casa, la ndea zo ala riva del rieto e la se consolea a vardar l`àqua che corea par el so destin, cole rondinele a zolar par sora dele onde, inserca de qualche moschin.

            Col`ànima in purgatòrio, la ga passà nantro ano, però, nte un giorno che Guido el zera distante, Marieta la ga ricevesto la visita de una dele so cusine, una sbetegona,    portaschiti, che la ghe ga portà la notìssia che la so sòcera la gavea  catà fora un`altra dona, gióvana e bela, par so fiol.

            De quel giorno in vanti, la pòvera Marieta no la savea pi  come condusirse, anca parché la passea tuti i giorni solche cola compagnia dele bèstie. La ga proà consiliarse col prete, ma, nte quei tempi de gnoransa e preconceti, in che la gente la se fea tanta maraveia, gnanca lu no el ze stà mia bon de giutarla.

            Alora, nte un giorno, che, par via de una piovada, l`àqua la zera ndata par sora dei baranchi e la corentesa tanto forte, Marieta la ze ndata rento al rieto. Col scapurio dela madonina in man, la ga metesto un pie rento ntel`àqua, dopo quelaltro e la ga caminà ancora pi rento, fin ala corentessa pi forte e, là, nte un Gesù Maria, sensa che nissuni vedesse gnente, la se ga dassada menar dale àque al so funesto destin. 

            Quando el so marì el ze ritornà a casa, el ga catà le bèstie a lamentarse, sbaregando dela fame e, par el tanto che el  ciamasse, la so dona no la rispondea. Alora, el ga capì tuta quela desgràssia.

            Dopo de sei mesi, el se ga maridà nantra volta, con quela fidansata scoliesta dala so mama. Ma, anca ela, dopo del terso ano de matrimònio, no la ze stata bona de ver fioi, persa tuta la speransa de capitar qualche bambin. Alora, el pòvero Guido el ga capio che el zera lu che no el zera mia bon de farli.

 

        Maria, pobre Maria

      Baseada nas lembranças de Ventura Lizot, esta é uma verdadeira história, só o nome dos personagens são fictícios.

            Corriam os anos 40 do século passado, na Colônia de Linha Bonita, bela localidade nos altos da Serra Gaúcha, quando a jovem Maria, com apenas 16 anos de idade, casou-se. Seu marido era o Guido, filho da Adele, um solteirão com mais de 30 anos de idade.

            Foram morar na Linha Quarta, na beira do Rio Taquari, numa casinha com 4 peças, um galinheiro e uma pequena cantina. Guido, numa carroça puxada à mula e a cavalo, trabalhava de carreteiro e ficava às vezes mais de dois dias fora de casa. Marieta ficava só, mas, aos poucos, acostumou-se à nova vida e as coisas até que corriam bem. Devagar, levavam a vida adiante, sem problemas, sem altos e baixos e sem grilos na cabeça. Estavam bem, pois não lhes faltava nada. Depois de um par de anos, tinham galinhas e uma bela horta  atrás da casa, que lhes dava saladas, batatas, tomates e, uma vez ao ano, carneavam um porquinho  para os salames. Só lhes faltava um bebê para completar sua felicidade.

            A dona Adele, sua sogra, lhe dizia na cara que a defeituosa era ela e não seu filho, que para ela era perfeito. Também Guido, que era um homem gentil, acreditava que a culpa era da esposa e poucos afetos lhe fazia.

            Então Marieta, que era ainda uma menina, uma inocente alma, entrou em profunda depressão. Sempre acabrunhada, para fugir dos olhares acusadores, não saía mais de casa. Às poucas vezes que saía, ia até à beira do rio e se consolava ao olhar a água, que livre corria ao seu destino, com as andorinhas a voar por sobre suas ondas, à procura de alguma mosca, algum inseto.

            Com a alma no purgatório, o casal passou mais um ano, até um dia que Guido estava distante e Marieta recebeu a visita de uma prima fofoqueira, que lhe contou que a velha Adele, sua sogra, havia arranjado outra mulher, jovem e bela,  para o filho.

            Daquele dia em diante, Marieta não soube mais como conduzir-se. Passava só na companhia dos animais, até procurou aconselhar-se com o padre, mas eram tempos de ignorância, preconceitos e nem ele foi capaz de ajudá-la.

            Então, num dia em que o rio transbordara, devido à enchente, Marieta entrou no riacho. Com o escapulário de Nossa Senhora nas mãos, primeiro botou um pé, depois o outro e caminhou  até o forte da correnteza e, ali, num Jesus Maria, sem que ninguém a visse, deixou-se levar ao seu destino fatal.

            Quando seu esposo retornou,  encontrou os animais berrando de fome e, por mais que chamasse, sua esposa não respondeu. Então, percebeu toda a desgraça.

            Depois de seis meses, casou-se novamente, agora com aquela noiva escolhida por sua mãe. Mas ela também, depois do terceiro ano de casada, ainda não tinha engravidado e o casal sem esperanças de ganhar  bebê. Então, o pobre Guido sentiu que era ele mesmo que não conseguia fazê-los.  

Topo