Le òpere del me nono Jordano - Jaciano Eccher

terça-feira, 16 de julho de 2024

Clica qua, par scaricar el àudio in talian e portoghese.
Par ascoltar la stòria, clica soto.


Questo testo el ze stà publicà ntela pàgina 79 del libro Ricordi dei Nostri Noni



Le òpere del me nono Jordano


    Passiensa, persistensa e caprìssio, almanco tre parole par descriver come zera el me Nono, Jordano Victório Ecker. Un omo de rispeto, sensa misura. Sol par distacar una particolarità che dimonstra come lu el zera, ve digo che mai in vita sua una persona lo ga visto de màneghe curte, gnanca nela malieta e manco ancora cole braghe curte. Sempre con le màneghe dela malieta fin ai polsi.

    El me poro Nono el zera tanto brao ntela arte de scriver, sensa mai esser ndato ala scola. La so caligrafia la zera tanto pi bela dela mia. Nantro dono che el gavea zera de esser scultor. Con i pochi atressi che el gavea, el zera bon de sculpir ogeti, zugheti e atressi che impressionea a chi i li vardea.

    Due ogeti, o meio, due zugheti che me ricordo che el fea con tanto caprìssio, zera el bilboché e anca el saltamartin. El primo, par zugar, ghe ocorea alsarlo con forsa in su, de maniera che el zolesse e, al ritornar, el dovea incassar su la steca che se tegnea in man. Però, el trapesista zera solche urtarlo e tirarghe le due stechete soto par farlo saltar e girar su par el fil de spago.

    Ntei giorni de piova, zera normal veder me Nono ntela cantina de so casa drio far màneghi par i atressi, zòcoli par la fameia e fin un tipo de stagnadura artegianal el zera bon de far. El gavea una pìcola ofissina e zera là che lu el restea la magioransa del tempo. Me Nono non zera bon solche de rangiar i atressi, ma anca el volea atension e impegno con sti parécii. Me pupà, belche morto, sempre el contava che un di lu el ze ndato tor de magnar ale vache e, co el ze rivà ntel potrer, un bo cativo el ghe ga coresto adrio a lu. El me ga racontà che el ghe ga tocà difénderse con la sésola par spaurar el bo.   

  Quando el ghe ga contà la stòria al me Nono, el ga ricevesto queste parole come risposta.
— Brao, te sì stato! Non te te ghè metesto in testa che te podarissi gaver spacà el mànego dela sésola?
Cossì zera el me Nono Jordano Ecker, una persona de prinsìpii, meso sistemàtico, magari, giusto e onesto.
.


Os trabalhos de meu avô Jordano Ecker


    Paciência, persistência e capricho, pelo menos três palavras que descrevem como era o meu avô, Jordano Victório Ecker. Um homem com respeito de invejar. Para exemplificar como ele era, digo-vos que nunca na sua vida foi visto com camisa de mangas curtas, nem camiseta e, menos ainda, de calção. Sempre com as mangas da camisa até os pulsos.

    Meu pobre avô tinha o dom de ser um escritor, sem nunca ter ido à escola. A letra dele era muito mais bonita que a minha. Outra capacidade intrínseca dele era de ser escultor. Com os poucos recursos que tinha, esculpia objetos, brinquedos e ferramentas de modo a impressionar a todos.

    Dois objetos ou, melhor dizendo, dois brinquedos que ele fazia, com tanto capricho, eram o bilboquê e também o trapezista. Para brincar com o primeiro, era necessário jogá-lo para cima, de modo que ele fizesse um pequeno voo e, ao cair, deveria encaixar-se no pino que você segurava na mão. Por sua vez, com o trapezista, bastava empurrar e puxar os manetes para que ele pulasse e cambaleasse em torno do barbante.
    Nos dias de chuva, era comum encontrar meu avô no porão da sua casa fazendo cabos para ferramentas, tamancos para uso da família e, até mesmo, uma espécie de “solda artesanal” ele conseguia fazer. Ele tinha uma pequena oficina e era lá que passava boa parte do tempo. Além de consertar, meu avô exigia cuidado com as suas ferramentas. Meu pai, in memoriam, sempre contava que um dia foi buscar pasto para as vacas e, ao chegar no potreiro, um boi brabo foi em sua direção. Disse-me que, para afugentar o boi, defendeu-se com a foicinha. Ao contar isso para meu avô, recebeu essas palavras como resposta:
— Bonito, né! Você não pensou que poderia quebrar o cabo da foicinha?
Assim era meu avô Jordano Ecker, uma pessoa de princípios, um tanto sistemático, porém, justo e honesto.

Revision: Juvenal Dal Castel e Loremi Loregian-Penkal
Scrito par: Jaciano Eccher.
Ilustrassion: Jaciano Eccher



I ÒCII DEL NONO - Ademar Lizot

sábado, 13 de julho de 2024

 Clica qua par scaricar el àudio.

Par ascoltar la stòria, clica soto:





I ÒCII DEL NONO

Autor: Ademar Lizot

Revision: Juvenal Dal Castel e Loremi Loregian-Penkal

Imagem gerada por Inteligência Artificial - Immagine generata dall'intelligenza artificiale





I òcii del me nono i ze vignesti del distante Véneto, ndove, ntela infànsia, i ga visto i fioreti su par la riva del monte Grappa.

Dopo, ntel porto de Genova, i so òcii de tosatel, par la prima volta, i ga visto la belessa del mar e, durante el viàgio sensa ritorno, i se ga spaventai col furor del cativo oceano. Al rivar ntel novo mondo, davanti dela stragranda foresta, coi simioti a saltar de una pianta al`altra, traverso dei so òcii, fursi, el ga sentio el spìrito de aventura, fursi, del scognossuo, la paura. Coi so òcii, colmi de incantamento, el ga remirà el pin, la pi bela pianta brasiliana, che, fora de esser maestosa, la fea fin spavento, par la so imponensa dela ramada e la grossessa dela bora, squasi del diàmetro de un caval. Piantona che la fea parte dela granda catedral dela natura, bela e selvàdega.

Ntel transcorso dela vita, i so òcii, con tanto gusto, i ga remirà i fiori de pètale veludade, che le càmbia del verdo al gialdo, del pórpora al viola, del rosso color de sàngue, al bianco dela pace, dei campi e boschi dela Provìnsia de San Piero. E, se anca, no el ga pi visto i pi bei e profumosi fiori del so paesel de nàssita, ntela Provìnsia de Belluno, un vero paradiso Europeo, se pol dir che, ancora cossì, l´è stà pròpio fortunà, parché i so òcii, celesti e boni, i ga scampà via de veder tante brute robe, che le sucedea ntel vècio mondo, sacrificà soto la brutalità de due guere mondiai, soratuto la seconda, sicuramente le pi crudele che el mondo el ga cognossesto, che tanta morte, tanto òdio e tanto sàngue le ga spandesto.

L`è stà nte un giorno del autuno del 65, che i so òcii, che de tanto ciari, i parea fin due finestrine verte dela so ànima, òcii che, se anca i vardea con sincerità e amabilità, anca i savea distingher el rango, quando, sentà e el orbo, quando a riposar, par sempre i se ga serai. Però, traverso dei so dissendenti, i so òcii i ze ancora qua e, de tuti i colori, ciari come un giorno de primavera, negri e profondi come la note pi scura e castagni, che i càmbia del gialdo al asul scuro e, anca quei, stesso dei mei, che, se anca sensa gnanca una belessa spessial, no i me ga mai negà una vardada, che, de zóveni, i gavea un ciaro dela tempesta e, adesso, vècii de teneressa.




EL CAMPANEL DELA CIESA - Ademar Lizot

segunda-feira, 24 de junho de 2024

Clica qua par scaricar el àudio

Para ascoltar la stòria, clica soto:

 

                             


 

Autor: Ademar Lizot

Revision: Juvenal Dal Castel e Loremi Loregian-Penkal

 

            Come che ze bel, dela ciesa scoltar el campanel. El so dindolar el me fà ricordar dela cieseta dela mia infànsia,  consagrada a San Gioan Batista, cola so bela tore de na banda, de stilo romano. Sicuramente la zera una dele pi bele che ghe zera là intorno. Del fondo del vale al simo dei monti, la generava in  tuti el pi vivo interesse.

            El suo campanel el zera picinin, però, el suo dindolar,  lìmpido e cristalino, el se alsea su al ciel, tuto contento, che ne la tempesta lo spaventea. El dindolea, strondoso e bel, su par i monti e piani,  par a casa del Signor ciamar i cristiani.

            Ricordo che, nte quel tempo, la tore, col so campanel,  constituia un dei pochi, se nò ùnico, meso de comunicassion disponìbile, parché la zera alsada su al pi alto che se podea, par sora dele piante e case e, cossì, la gavea una funsion visual e indicativa, par farse veder da distante,  come un guida, un punto de riferimento par i pelegrini che i caminea via par i vali e le pianure.

            In tanti posti, la tore de una comunità la podaria esser vista da quelaltra comunità, dindolando sensa che qualùnque ostàcolo la impedisse de propagar la sua onda sonora. Cossì, el suo sonido el rivea ai posti pi distanti e el zera considerà anca un strumento musical e informativo, al stesso tempo.

            De questa maniera, se pol dir che, col passar dei sècoli el campanel el ga regolà la vita de comunità intiere. Traverso del so dindolar vegnea le notìssie, el scomìnsio dele feste, serimònie matrimoniai e rituai de sepolimenti. Anca el trascorer dele ore, ala matina, par indicar el scomìnsio dei afari, al mesodì, par indicar la ora de magnar e, al tramonto, par ciamar i cristiani ala preghiera. In soma, el ga regolà tuti i eventi relativi ala atività umana e religiosa del paesel.

 

            Ai di de ancoi, in tanti posti i ga firmà una lege che la ga proibio ale ciese de sonar el campanel e, cossì, el so dindolar squasi no se lo sente pi. Fursi, ze parquela che se fà fadiga de catar fora una ciesa piena de cristiani. Sarà che el mondo el ze rabaltà in gambe in su? O sarà che ghe manca un s-ciantin de Dio, ntel cuor dele persone?

 

 

                                                OS SINOS DA IGREJA 

 

            Como é bom escutar os sinos da igreja a tocar. Seu badalar me faz lembrar da igrejinha de minha infância, consagrada a São João Batista, com sua bela torre, de estilo romano. Certamente  uma das mais belas que há nas redondezas. Dos vales, aos montes, desperta a todos o mais vivo interesse. Seu sino era pequeno, mas o som era límpido e cristalino. Badalava todo contente e nem a tempestade o assustava.

   Lembro que, naquele tempo, as torres com seus sinos  constituíam uns dos poucos meios de comunicação disponível, pois eram construídas o mais alto possível, acima de árvores e casas, para ter propriamente uma função visual e indicativa, como um sinal, uma guia, um ponto de referência para os peregrinos, que caminhavam por vales e planícies. De uma localidade, se podia ver a torre da outra. Assim sendo, seus sinos badalavam livres de qualquer obstáculo que impedisse o propagar de suas ondas sonoras e eram considerados, também, um instrumento musical e informativo, ao mesmo tempo, pois seu badalar chegava aos mais distantes lugares.  

            Pode-se dizer que, no decorrer dos séculos, os sinos das igrejas regularam a vida das comunidades. Através de suas batidas, chegavam os avisos, as notícias de eventos particulares, festas, cerimônias fúnebres e casamentos. Anunciavam, também, o correr das horas, de manhã cedo o início dos trabalhos, depois a hora do almoço e, ao fim do dia, chamava os cristãos a orar. Em suma, regulavam todos os eventos relativos às atividades humanas e religiosas do lugar.

            Hoje em dia, em muitas cidades surgiu uma lei proibindo  o bater dos sinos das igrejas e esse é, certamente, um dos motivos que as igrejas não recebem mais muitos fiéis. Será que o mundo trocou de ponta, ou será que falta um pouco de Deus no coração das pessoas?

EL VÈCIO TONETTO - Ademar Lizot

sábado, 1 de junho de 2024

Struca qua par scaricar el àudio.

Par ascoltar la stòria, clica soto:



                                              EL VÈCIO TONETTO
                                                                        

                                                 

Autor: Ademar Lizot

Revision:  Lhoremi Loregian-Penkal e Juvenal Dal Castel

     El vècio Tonetto, el gavea un tremolar ntei òcii, quando fisso el me vardea, parea fin che el volea dirme qualunque cosa.

   Quando lo go cognossesto, par esser vècio, nol laorea pi e el  vivea lu sol nte una casetina de matoni, sensa pintura e sensa malta, che, ale volte caschea zo una tégola, ale volte un viero dela finestra.

   Nte quel tempo, le so alegrie le zera poche e se le contea ntei dei de una man.

 A matina bever simaron, ntel pranzo, un bicier de vin. Dopo mesdì, ntela piassa, oservar colombe e parpaie, sbater le ale e, rente sera, storzer le rècie del suo can, ale volte con tanta forsa, che, al stesso tempo, el póvero scainea e urlava, mescolando dolor e contantessa.

  Però le so malincolie, queste si le zera tante.  El mal de schena, la vedovessa, la solitùdine e, soratuto la mancansa de soldi e de notìssie dei so due ùniche fioi. Marina, la so pìcola Ina, che insieme de un tipo, che el fea el vendidor ambulante, la ze scampada via e, Balduino, el suo brao Ino, che el ze partio in serca de una vita meio.

   Almanco una volta al di, quando el ndea in giro, el caminea sempre cole man drio la schena, la sanca tegnea la drita e, sempre ben vestito, de camisa e braghe ben soprassade e scarpe fraude, ma lustre.  In testa el gavea sempre adosso el capel. Ale ciare volte che el lo tegnea in man, come sel capel el  gavesse rècie par scoltarlo, el ghe parlea. Nte quei momenti, quei che i passea, par una s-ciantina de tempo, i lo vardea e i pensea che, a forsa de bever, o dela veciaia, el gavea belche brusà i sarvei.

  Però, se anca ale volte el parea meso mato, el dimonstrea anca gaver tanta creansa, una vera cultura, come se el gavesse stato educa in bone scole, o fusse stato  fiol de nòbile fameia. Ma, in verità, el zera solche un autodidata, che no ghe piasea mia el òdio e la povertà de spìrito. Che gavea lesesto i i clàssichi dela literatura e el savea dir, de testa, squasi tuti i versi, dela Divina Comèdia del poeta dela latinità,  Dante Alighieri.  

  El ga morì de vècio, sensa assistensa e sensa soldi, ma nissuni no i lo ga mai visto domandar carità.

Ademar Lizot.

    

Ademar Lizot.

 

              O VELHO TONETTO

    O velho Tonetto, quando o conhecemos, por ser velho não trabalhava mais. Vivia sozinho numa casinha de tijolos, sem pintura e sem reboco, onde as vezes caia uma telha, as vezes um vidro da janela.

    Suas alegrias eram poucas e contadas: De manhã o chimarrão e no correr do dia,  algum copo de vinho; observar o bater de assas de pombas e borboletas e, torcer as orelhas do cão, as vezes com tanta força, que ao mesmo tempo o pobre grunhia e latia, honrado sem dúvida, mas sofredor.  

    Suas tristezas,  essas sim eram tantas... A solidão, a viuvez, a dor nas costas e, principalmente a falta de dinheiro e de notícias de seus dois únicos filhos. Marina, sua pequena Ina, que junto de um caixeiro viajante, fugiu e, Balduíno, seu bravo Ino, que partiu em busca de  seu destino.

    Suas atitudes, sempre de boa conduta, pois demonstrava ao falar uma certa cultura, como se tivesse estudado em bons colégios, ou fosse filho de nobre família, mas na verdade, era só um autodidata, que havia lidos os clássicos, que sabia recitar os versos da Divina Comédia de Alighieri. Que detestava o ódio e a pobreza de espírito. Que com certo esmero se vestia,  camisa e  calça, sempre  bem passadas e, sapatos embora gastos, lustros.  Que na cabeça sempre tinha o chapéu, as poucas vezes que o segurava na mão, como se o mesmo, tivesse orelhas para escutá-lo, se metia a falar-lhe. Então os que passavam, por um instante de tempo o observavam, talvez a pensar que devido a bebida ou a velhice, estava fora de seu juízo. Naqueles momentos, também sempre tinha algum insolente, que ria-se  dele.

  Embora as vezes parecesse caduco, também demonstrava ter uma certa cultura, como se tivesse estudado em bons colégios, ou fosse filho de nobre família. Mas na verdade, era só um autodidata, que detestava o ódio e a pobreza de espírito, que havia lido os clássicos da literatura, que sabia dizer quase todos os versos da Divina Comédia, do poeta latino Dante Alighieri.

Morreu de velho, sem assistência e sem dinheiro, mas jamais o viram pedir caridade.



I GEMEI - Ademar Lizot

quarta-feira, 1 de maio de 2024

Clica qua, par scaricar el àudio.
Par

ascoltar la stòria, clica soto:







I GEMEI


Autor: Ademar Lizot
Revision: Loremi Loregian-Penkal e Juvenal Dal Castel




El mio vècio fradel, che la ga cognossesto, el dissea che la zera bela, come i fiori dela primavera. Francesca zera el suo nome e, una coada de sorele e fradei la gavea, nove o diese, no me ricordo ben. La pi vècia la zera ela. Tante volte la ga sostitui la so mama. Tante volte la ga schivà che i so fradeleti, pi cei, i patissesse la fame.

Al completar disassete ani, la se ga maridada con un contadin pòaro come ela stessa e, in pochi ani, de fioi, i zera colmi, cìnque o sei, se no me sbàlio. Par darghe de magnar, ghe tochea, dela matina a sera, laorar.

Ntele so preghiere, Francesca domandea ai Santi e Sante, che, par carità, no la ghe mandesse pi bambini. Però, ne Ela, ne el so marì, i gavea cognossimento de qualche mètodo antifecondativo. Cossì, gnanca Sant`Antoni l`è stà bon de iutarla e, in meno de ano, la ostentea nantra pansona.

El parto l`è stà, come sempre, normal, ma la mamana la se ga fin spaurada, quando la ga visto che i zera gemei. El primo a vegner fora el zera scarmolin e, tre, quatro minuti dopo, salta fora quelaltro e, grando e ben fato, quatro chili, almanco el gavea. Parea fin che, par el fil del suo bunìgolo, de nutriente, l`è stà pi generoso.

Francesca no la volea mia creder, che la gavea buo gemei e, se anca la zera sfinia, la ga buo forsa par brontolar col so marì.

- Sito mato de fàrghene due? - La ghe ga dito.

I visini, quando i ga savesto, i ghe ga portà robe de magnar e anca de vestir, parché i savea dela so povertà.

Fin che, un di, quando i gavea depì de un ano, davanti dela casa, se ga fermà un bel automòbile e ga saltà fora una distinta dona e el so marì. I portea regali par i bambini e, ala Francesca e al so marì, i ghe domanda par adotar i gemei. I ghe ga fato na òtima proposta, che la volea dir na bela sbranca de soldi. Però, Francesca la zera na vera mama taliana e la ga rispondesto che tuti i fioi i vien del cuor e, se anca la zera pòara del tuto, la mantegnea tuti i due, che, cola gràssia de Dio, la gavaria de slevar su tuti i so fioi.

Mateo e Amadeu, i gemei, quando i ze vignesti pi grandi, par schersar, i ghe disea ala so mama:

- Se vu gavessi dato noatri ai siori, gavarìssino magnà depì, laorà manco e tanto pi forti e siori se podaria esser.

Alora, Francesca la ghe rispondea:

- Bruti vilani! Sii i mei fioi, speté far i vostri e, dopo, vedaré.



OS GÊMEOS


Meu saudoso irmão, que a conheceu, dizia que era bela como as flores da primavera. Francisca era seu nome e, que penca de irmãos e irmãs tinha, nove ou dez, não lembro bem. A mais velha era ela. Muitas vezes substituía a mãe. Muitas vezes, evitou que seus pequenos irmãos passassem fome.

Ao completar dezessete anos, com um colono pobre, quase igual a ela, casou-se e, em poucos anos, tinham cinco ou seis filhos, se não me engano. Trabalhavam de manhã à noite para alimentá-los.

Nas orações, Francisca pedia a Santos e Santas que, por caridade, não lhe nascessem mais bebês. Porém, nem ela, nem o marido tinham conhecimento de qualquer método anticoncepcional, assim, nem mesmo Santo Antônio poderia ajudá-la e, em menos de ano, sem suspeitar de ser dois ao mesmo tempo, ostentava o barrigão.

A surpresa da parteira foi grande, ao encontrar gêmeos, mas, como das outras vezes, o parto foi normal. O primeiro bebê nasceu pequenininho. O segundo, três ou quatro minutos depois, veio grande, quatro quilos ao menos, como se, pelo seu cordão umbilical, tivesse passado mais nutrientes.

Francisca, embora surpresa e exaurida, reuniu forças para repreender o marido:

- Estás louco de fazer dois! - Lhe disse.

Os vizinhos, quando souberam, trouxeram mantimentos e roupas, pois sabiam de sua pobreza.

Até que, um dia, em frente à casa parou um belo automóvel e, dele, saltou uma distinta senhora e seu marido. Traziam presentes para as crianças e, aos pais, o pedido de adoção dos gêmeos, mediante uma ótima proposta, que envolvia muito dinheiro. Porém, Francisca era uma verdadeira mãe e respondeu que todos os filhos vêm do coração e, embora fosse tão pobre, ficaria com os dois, pois com a graça de Deus, haveria de criar todos seus filhos.

Os gêmeos, quando ficaram grandes, para caçoar, diziam para sua mãe:

- Se nos tivesse doado aos ricos, teríamos comido mais, trabalhado menos e mais fortes e ricos poderíamos ser.

Então, Francisca respondia-lhes:

- Brutos vilões! Sois meus filhos, esperem ter os vossos, então poderão decidir.

ESÈCHIE DEL NONO - Ademar Lizot

segunda-feira, 15 de abril de 2024

Clica qua par scaricar el àudio.
Par ascoltar la stòria, clica soto:







ESÈCHIE DEL NONO


Autor: Ademar Lizot
Revision: Loremi Loregian-Penkal e Juvenal Dal Castel



(Rilato fondamentà ntei ricordi del mio vècio fradel)

Zera el ano de 1965, zera final del autuno, zera pròpio una matina de maio, quando ze rivada la fùnebre notìssia che el nono el zera morto.

Zèrimo distante de star e, solche al dopo mesdì, semo rivadi al paeselo de Lìnea Bela, su par le coline dela Serra Gaussa, ndove ala riva de una stradeta, verta par bèstie e gente, ghe zera la casa vècia del nono.

Davanti a ela, squasi una centenaia de persone, fursi tuti i abitanti del paeselo. Fin le rondinele de maio, se fea ancora veder, a volar par sora le piante e le case, tute a sigar. Parea fin che anca lore le volea dirghe adio al noneto.

La stansa prinsipal dela casa, zera strapiena de gente. Done de fassoleto nero in testa e òmeni, in segno de rispeto, col capel in man. Ntel sentro dela stansa, distenso ntel suo casson, zera el nono, vestio cola so fatiota de lin riscà. Nte una man, el tegnea la so vècia pipeta e, nte quelaltra, la Santa Corona. Ntela fàcia, el gavea quei solchi sinistri, che la morte la disegna ntele persone de bona ìndole e, ntel suo semblante, pace e serenità, come se el fusse drio riposar, chissà a sognar. Nte quelaltra stansa dela casa, par sora dela tàola, ghera disponìbili un secin con àqua potàbile, anca vin, pan, salame e formaio.

Nissuni a pianzer, ma chi che gavaria de pianzer, par un vècio de novanta ani, se nò una piovesina o, se la fusse viva, la so sposa carina. El ùnico e tristo gémito, zera quel del suo can, che nissun zera bon de pararlo via de soto el casson, a grugnir come se el fusse drio pianzer el pi doloroso pianto.

Quando el prete el ga fato la prèdica, el silénsio el se ga fato saliente, se sentia solche el rumor dele sole dei stivai, su par i sassi de quei che i caminea là fora e, straniamente, galine, vache, porchi e àsini, tuti silensiosi anca lori, come che comovesti par la atmosfera dela emossion.

Dopo dela prèdica, nte una caretina tirada da una giunta de bo, el nono el ze partio. Adrio, tristo a grugnir, el ndea el can, acompagnà del pòpolo a pregar, col campanel dela cieseta a dindolar, in onor a un vero contadin, che ntela vita el ga fato sol del ben, volesto ben dala fameia e rispetà dala comunità.

Ntel momento del sepolimento, se anca zera fin de autuno, gnanca una nùvola imbarassea el ciel che, con el so manto asul, el parea el pòrtego dei campi fioridi del paradiso, in festa, par acolier la ànima del nostro noneto.





O FUNERAL DO NONO


(O texto abaixo é totalmente baseado nos relatos de Ventura Lizot).



Era o ano de 1965, final de outono e, justo numa manhã de maio, chegou a notícia do falecimento do nosso nono Umberto Lizot.

Morávamos distante e, só após ao meio dia, chegamos na colônia de Linha Bonita, onde à beira de uma estradinha, dessas abertas por gado e gente, ficava sua casa. Em frente a ela, havia dezenas de pessoas, até as andorinhas de maio estavam presentes, a voar, a gritar, como a despedir-se do falecido.

A sala principal estava repleta de gente. Mulheres de lenço preto na testa e homens, em sinal de respeito, de chapéu na mão. No centro da sala, estirado em seu caixão, estava o nono. Vestia sua fatiota de linho riscado, numa mão segurava velho cachimbo, na outra o santo Rosário. No rosto, tinha aqueles sulcos sinistros, que a morte desenha nas pessoas de boa índole e, no semblante paz e serenidade, como se estivesse a repousar, a sonhar.

Ninguém estava chorando, mas quem iria lacrimejar por um velho, que passou dos noventa, a não ser uma garoa ou, se viva fosse, a sua esposa. O único lamento sentido era do seu cão que, por mais que o enxotassem, não saía de baixo do caixão, a grunhir, como se estivesse chorando o mais dolorido pranto.

O padre fez a prédica e o silêncio se fez saliente. Se escutava somente o rumor das solas das botas, dos que caminhavam lá fora. Estranhamente, também galinhas, vacas, porcos e cavalos, silenciaram, como se a atmosfera da emoção os comovesse.

Depois da prédica, uma carreta de bois seguiu o caixão. Atrás, sempre triste a grunhir, ia o cão, acompanhado do povo rezando, e os sinos da capela badalando em honra a um homem que na vida só fez o bem, amado pela família e respeitado pela comunidade.

No momento do sepultamento, embora fosse final de outono, nenhuma nuvem embaraçava o céu que, com seu manto azul, parecia o pórtico dos campos floridos do paraíso em festa para acolher “la ànima del nostro noneto.”







Marieta, pòvera Marieta - Ademar Lizot

quinta-feira, 28 de março de 2024

Clica qua, par scaricar el àudio.

Par ascoltar la stòria, clica soto:

 





                                      MARIETA,  PÒVERA MARIETA



Autor: Ademar Lizot

Revision: Juvenal Dal Castel e Loremi Loregian-Penkal

 

         Fondamentà ntei ricordi del mio vècio fradel, questa l`è na vera stòria, solche i nomi dei personàgii i ze de fantasia. 

            Trascoreva la dècada dei ani 40, del sècolo passà, quando  ntela colònia de Linea Bela, bel paeselo su le coline de la Serra Gaúcha,  la gióvana Marieta, con pena 16  ani  de età, la se ga maridada. El so marì zera el Guido dela Adele, un scapolon, con 30 passà ani de età.

            I zera de star lì ntela Lìnea Quarta, ala riva del Rio Zacarè,  nte una caseta, con quatro camerine, un punaro e una cantineta. De laoro, el Guido, con una careta tirada dai mui e cavai, el fea el caretier e el ritornea a casa solche dopo un paro de giornade. Marieta la stea ela sola, ma un fià ala olta la se ga abituada a sta nova vita e le robe le ghe corea anca ben.

            A pian, i portea la vita  avanti. I so guai i zera sensa alti e bassi, sensa grili par la testa. I stea ben, in soma, parché no ghe manchea gnente. Dopo de un paro de ani i gavea le so galine, un  bel orto drio la casa, che el ghe dea  salata,  patate, pomidori,  capussi, radìcii e, anca, na volta al ano i copea un porsel par i salami. Ghe manchea sol un fioleto par completar la felicità.

            Alora, dopo del terso ano de maridadi, le robe ga cambià par Guido e, ancora depì, par la Marieta, parché, come no la zera mia bona de insintarse, tuti i credea che el dèbito dela colpa la zera solche de ela, gnanca passea par la testa dele persone che, fursi, podea esser del suo marì, che el saria lu el infèrtile.

            La vècia Adele, so sòcera, la ghe disea in fàcia, che la zera ela difetuosa e nò el so fiol, che, par ela, el zera perfeto. Anca Guido, che el zera un gentilomo, el credea che la colpa zera de ela, no el zera mia bon de capir che la so doneta la zera coi nervi strassinadi.  Alora, la pòvera Marieta, che la zera ancora una toseta, pròpio un`ànima inossente, la ga margoià nte una profonda melanconia. In permanente avilimento, par sliberarse dei òcii condanadori, la ga tacà a no farse pi veder in giro.

            Le poche volte che la vegnea fora de casa, la ndea zo ala riva del rieto e la se consolea a vardar l`àqua che corea par el so destin, cole rondinele a zolar par sora dele onde, inserca de qualche moschin.

            Col`ànima in purgatòrio, la ga passà nantro ano, però, nte un giorno che Guido el zera distante, Marieta la ga ricevesto la visita de una dele so cusine, una sbetegona,    portaschiti, che la ghe ga portà la notìssia che la so sòcera la gavea  catà fora un`altra dona, gióvana e bela, par so fiol.

            De quel giorno in vanti, la pòvera Marieta no la savea pi  come condusirse, anca parché la passea tuti i giorni solche cola compagnia dele bèstie. La ga proà consiliarse col prete, ma, nte quei tempi de gnoransa e preconceti, in che la gente la se fea tanta maraveia, gnanca lu no el ze stà mia bon de giutarla.

            Alora, nte un giorno, che, par via de una piovada, l`àqua la zera ndata par sora dei baranchi e la corentesa tanto forte, Marieta la ze ndata rento al rieto. Col scapurio dela madonina in man, la ga metesto un pie rento ntel`àqua, dopo quelaltro e la ga caminà ancora pi rento, fin ala corentessa pi forte e, là, nte un Gesù Maria, sensa che nissuni vedesse gnente, la se ga dassada menar dale àque al so funesto destin. 

            Quando el so marì el ze ritornà a casa, el ga catà le bèstie a lamentarse, sbaregando dela fame e, par el tanto che el  ciamasse, la so dona no la rispondea. Alora, el ga capì tuta quela desgràssia.

            Dopo de sei mesi, el se ga maridà nantra volta, con quela fidansata scoliesta dala so mama. Ma, anca ela, dopo del terso ano de matrimònio, no la ze stata bona de ver fioi, persa tuta la speransa de capitar qualche bambin. Alora, el pòvero Guido el ga capio che el zera lu che no el zera mia bon de farli.

 

        Maria, pobre Maria

      Baseada nas lembranças de Ventura Lizot, esta é uma verdadeira história, só o nome dos personagens são fictícios.

            Corriam os anos 40 do século passado, na Colônia de Linha Bonita, bela localidade nos altos da Serra Gaúcha, quando a jovem Maria, com apenas 16 anos de idade, casou-se. Seu marido era o Guido, filho da Adele, um solteirão com mais de 30 anos de idade.

            Foram morar na Linha Quarta, na beira do Rio Taquari, numa casinha com 4 peças, um galinheiro e uma pequena cantina. Guido, numa carroça puxada à mula e a cavalo, trabalhava de carreteiro e ficava às vezes mais de dois dias fora de casa. Marieta ficava só, mas, aos poucos, acostumou-se à nova vida e as coisas até que corriam bem. Devagar, levavam a vida adiante, sem problemas, sem altos e baixos e sem grilos na cabeça. Estavam bem, pois não lhes faltava nada. Depois de um par de anos, tinham galinhas e uma bela horta  atrás da casa, que lhes dava saladas, batatas, tomates e, uma vez ao ano, carneavam um porquinho  para os salames. Só lhes faltava um bebê para completar sua felicidade.

            A dona Adele, sua sogra, lhe dizia na cara que a defeituosa era ela e não seu filho, que para ela era perfeito. Também Guido, que era um homem gentil, acreditava que a culpa era da esposa e poucos afetos lhe fazia.

            Então Marieta, que era ainda uma menina, uma inocente alma, entrou em profunda depressão. Sempre acabrunhada, para fugir dos olhares acusadores, não saía mais de casa. Às poucas vezes que saía, ia até à beira do rio e se consolava ao olhar a água, que livre corria ao seu destino, com as andorinhas a voar por sobre suas ondas, à procura de alguma mosca, algum inseto.

            Com a alma no purgatório, o casal passou mais um ano, até um dia que Guido estava distante e Marieta recebeu a visita de uma prima fofoqueira, que lhe contou que a velha Adele, sua sogra, havia arranjado outra mulher, jovem e bela,  para o filho.

            Daquele dia em diante, Marieta não soube mais como conduzir-se. Passava só na companhia dos animais, até procurou aconselhar-se com o padre, mas eram tempos de ignorância, preconceitos e nem ele foi capaz de ajudá-la.

            Então, num dia em que o rio transbordara, devido à enchente, Marieta entrou no riacho. Com o escapulário de Nossa Senhora nas mãos, primeiro botou um pé, depois o outro e caminhou  até o forte da correnteza e, ali, num Jesus Maria, sem que ninguém a visse, deixou-se levar ao seu destino fatal.

            Quando seu esposo retornou,  encontrou os animais berrando de fome e, por mais que chamasse, sua esposa não respondeu. Então, percebeu toda a desgraça.

            Depois de seis meses, casou-se novamente, agora com aquela noiva escolhida por sua mãe. Mas ela também, depois do terceiro ano de casada, ainda não tinha engravidado e o casal sem esperanças de ganhar  bebê. Então, o pobre Guido sentiu que era ele mesmo que não conseguia fazê-los.  

Topo